Na jaren van Franse overheersing is Nederland het zat. Steeds breder leeft de wens om weer een eigen bestuur te hebben. Als de Franse keizer Napoleon in 1812 in Rusland wordt verslagen, zwelt de anti-Franse stemming verder aan. Allerlei oud-bestuurders werken in stilte aan een machtsovername. In 1813 komen geallieerde troepen in de regio de Franse troepen verdrijven. Maar die blijken op sommige plekken taaier dan gedacht. Terugtocht van Napoleon door Vasili Veresjtsjagin (afbeelding: Wikipedia) De Franse poging om Rusland te veroveren loopt uit op een drama. Van de ruim 600-duizend Franse soldaten zijn er tegen het einde van het jaar 1812 nog maar 20-duizend over. Onder de gesneuvelden zijn ook bijna alle 15-duizend Nederlandse dienstplichtigen. Napoleon verliest niet alleen veel manschappen, maar ook zijn imago van onoverwinnelijkheid. Ontevredenheid Nederland staat sinds 1795 onder Franse invloed. In 1806 stelt Napoleon zijn broer Louis aan als koning van Holland, maar na vier jaar zet hij hem aan de kant. Voortaan is Nederland een deel van Frankrijk. Dat komt ons land duur te staan. Continentaal stelsel Vijanden van Frankrijk hebben een boycot ingesteld en die treft ook de Nederlandse economie, die sterk van de export afhankelijk is. Verder zijn de Franse belastingen torenhoog. Ons land verpaupert zienderogen. Oud-Beijerland Als het Franse gezag begin 1813 opnieuw Nederlandse mannen oproept voor militaire dienst en ook nog eens talloze paarden vordert, ontstaat de eerste volkswoede. In onder meer Oud-Beijerland komt het tot een opstand, die daar stokjesdag wordt genoemd. Op 21 februari 1813 trekken honderden boeren met hooivorken, dorsvlegels, stokken en stenen naar het raadhuis. De boze menigte is afkomstig uit de hele Hoeksche Waard. Maar de boeren zijn geen partij voor de Franse soldaten. De bestuurder van het departement waar Oud-Beijerland toe behoort, Goswin Joseph Augustin baron De Stassart, stelt zijn 18 gendarmes en 30 militairen strategisch op. Als de boeren weigeren om zich terug te trekken, laat hij vuren. Er vallen twee doden en tientallen mensen raken gewond. Slag bij Leipzig Dan krijgt Nederland hulp van grote Europese mogendheden. Kort na de Franse nederlaag in Rusland hebben allerlei landen zich aaneengesloten in een coalitie die Frankrijk de oorlog verklaart. Daarin zitten onder meer Engeland, Oostenrijk en Pruisen. Op 16 oktober 1813 komt het tot een treffen in Leipzig. De strijd duurt drie dagen. Als de rook optrekt blijken de Franse troepen verslagen. Napoleon wordt verbannen naar het eiland Elba. G.K. van Hogendorp (foto: Haags Historisch Museum) Van Hogendorp Op de achtergrond is Gijsbert Karel van Hogendorp dan al bezig om te werken aan een nieuw gezag in Nederland voor als de Fransen het veld ruimen. De oud-pensionaris van Rotterdam heeft oud-regenten om zich heen verzameld die een nieuw bestuur moeten gaan vormen. Na de Franse nederlaag ziet Van Hogendorp zijn kans schoon. Hij verspreidt op 17 november een pamflet op dat begint met de legendarische woorden: ‘Oranje boven! Holland is vrij’. Rotterdam Zodra de pamfletten zijn rondgegaan in Den Haag bereiken ze al snel de rest van de regio. Ze veroorzaken op veel plekken een roes van vrijheid. In Rotterdam nemen de regenten Johan François van Hogendorp en Samuel van Hoogstraten de macht over van de Franse machthebbers. Dat gebeurt zonder een druppel bloedvergieten. De Nederlandse vlag wappert aan de Laurenskerk en de klokken van het stadhuis worden geluid. Sliedrecht Ook in Sliedrecht klinkt het ‘Oranje boven!’ De Sliedrechters verzamelen zich op de dijk en luiden de klok. Maar ze durven nog niet de vlag te hijsen. Er zijn nog volop Franse troepen in de buurt en die zouden wel eens strafmaatregelen kunnen treffen als ze een oranje vlag zien. Zodra het gerucht gaat dat de geallieerden komen, trekken de Franse soldaten zich terug in het strategisch gelegen Gorinchem. Ook de soldaten uit Dordrecht. Ze wachten in de vestingstad hun kansen af. Zo zinnen ze onder meer op een herovering van Dordrecht. Als in Sliedrecht op 20 november alsnog het oranje vlag hijst, sturen de Fransen vanuit Gorinchem een groep soldaten naar het dijkdorp. De manschappen doen onderweg zoveel kroegen aan dat ze pas laat in Sliedrecht arriveren. De vlag is dan al weggehaald, maar de Fransen trekken toch plunderend door het dorp. Veel Sliedrechters vluchten de grienden in. Beschieting van Dordrecht 1813 (Beeldbank Regionaal Archief Dordrecht) Dordrecht Op 22 november beschieten de Fransen Dordrecht vanaf de Veerdam in Papendrecht. Ze keren daarna kort terug in de stad, maar als het verhaal rondgaat dat de geallieerde legers snel komen, trekken ze zich weer terug. Twee dagen later proberen ze opnieuw om Dordt binnen te trekken. Weer nemen ze de stad vanuit Papendrecht onder vuur. Maar in de Merwede liggen twee Rotterdamse kanonneerboten. Hun projectielen maken veel slachtoffers onder de Fransen, die zich gedwongen zien om opnieuw de aftocht te blazen. Kozakken Eind november trekt een leger van Pruisen en Kozakken uit Rusland de regio binnen om de Franse soldaten te verdrijven. De komst van de geallieerden leidt op allerlei plekken tot feestvreugde. Maar het bevrijdingsleger zorgt ook voor nieuwe problemen. Zo worden de Kozakken en Pruisen onder meer ingekwartierd in de dorpen van de Alblasserwaard. Ze vorderen er paarden en wagens en eisen drank en voedsel van de dorpelingen. Schout Kuiperi van Molenaarsgraaf verzucht dat de geallieerden zijn gekomen als bevrijders, maar “ze lijken soms wel aanvallers.” Ook in Sliedrecht houden de Kozakken huis. Opnieuw moeten vrouwen en meisjes de grienden in vluchten om uit handen van soldaten te blijven. De troepen vertrekken begin december om een beleg rond Gorinchem te slaan. De Fransen houden daar lang stand. Pas op 5 februari 1814 geven ze zich gewonnen. Koninkrijk Op 30 november komt stadhouder Willem Frederik vanuit Engeland aan op Scheveningen. Na enig aandringen laat hij zich uitroepen tot soeverein vorst en korte tijd later, in maart 1814, tot Koning Willem I. Onder zijn leiding krijgt het Koninkrijk der Nederlanden vorm. In de laatste maanden van 1814 en begin 1815 onderhandelen de grootmachten over nieuwe machtsverhoudingen in Europa. De ontsnapping van Napoleon vertraagt de boel wat, maar als de keizer in juni 1815 zijn Waterloo vindt, bestaat het Nederland van Willem I uit Nederland, België en Luxemburg. De wording van het Koninkrijk der Nederlanden is in 1813-1815 op veel plekken gevierd. Zo is op 23 november 2013 de slag bij Dordrecht nagespeeld, onder begeleiding van saluutbatterij Atkins die vier kanonnen levert. Het Papendrechtse dorpsbestuur is voor de gelegenheid gekleed in vroeg negentiende-eeuwse dracht en vuurt schoten af op Dordrecht.