Als verhalen ouder zijn, is het vaak moeilijk om na te gaan of ze echt gebeurd zijn. Soms zijn ze gewoon te mooi om waar te zijn. Een van die verhalen is de legende van Beatrix de Rijke, de vondeling van de Sint Elisabethsvloed van 1421. Bij die overstroming in de buurt van Dordrecht komen duizenden mensen om het leven. In de loop van de eeuwen zijn er meerdere kunstwerken gemaakt over de Sint Elisabethsvloed. Als je goed kijkt op die schilderijen, zie je ergens een klein mandje in het water drijven. In dat mandje ligt een kindje. Ook zit er een kat in. ‘Toen, door den geduchten watervloed des jaars 1421 die voornaamlijk de zuid-hollandsche waard trof, omtrendt Dordrecht, een verbazend aantal parochien en dorpen, door het water verslonden werden, bewaarde de godlijke voorzienigheid, in dien algemeenen nood, een klein kind, het welk in deszelf wieg, met eene kat, na lang op de golfen gesukkeld, te hebben te Dordrecht kwam aandrijven.’ Uit Beschryvinge der stad Dordrecht (1677) Kat op mandje (foto: Rijksmuseum) Wiegje Het verhaal gaat dat tijdens de Sint Elisabethsvloed mensen bij de Vuilpoort, vlakbij de Grote Kerk, aan het einde van de huidige Prinsenstraat, een wiegje zien drijven. In dat wiegje ligt een meisje. Het wiegje dreigt in het stormachtige weer om te slaan, maar een kleine zwarte kat houdt het in balans. Mensen hebben het kindje uit het water gehaald, waarna de kat aan land springt en weg sprint. Ook in het Beknopt biographisch handwoordenboek (1854) van Kobus en De Rivecourt staat het verhaal van het meisje in de wieg. Het kindje zou ‘een keten van bloedkarel, met ene gouden stift’ dragen. Ook zou ze een gouden kruis met het wapen van haar ouders bij zich hebben. Maar welke namen dat zijn, blijft onvermeld. Volgens de overlevering krijgt het kind vanwege haar wonderlijke redding de naam Beatrix, wat ‘de gelukkige’ betekent. De stad Dordrecht is zo onder de indruk van het verhaal dat het stadsbestuur haar een opleiding aanbiedt. Beatrijs trouwt met de rijke koopman Jacob Roerom en zou een zoon en een dochter krijgen. Paneel Sint Elisabethsvloed (foto: Rijksmuseum) Waar of niet? Wat er waar is van het verhaal is onduidelijk. Er zijn bijzonder weinig bronnen overgebleven uit die tijd. Er bestaat een altaarschildering over de Sint Elisabethsvloed dat vermoedelijk omstreeks 1490 is gemaakt in opdracht van een of meer inwoners van het dorp Wieldrecht. Op dat paneel staat het wiegje op afgebeeld. Maar het verhaal zelf is pas eeuwen later op papier gezet. De hierboven geciteerde Beschryvinge der Stad Dordrecht van stadshistoricus Matthijs Balen stamt uit 1677. Waarschijnlijk heeft Balen zich weer gebaseerd op een Italiaan die in 1514 een bezoek bracht aan het gebied en in zijn reisverslag over de vloed schreef. Meer dan één versie Er zijn in onze regio meerdere versies van het drijvende wiegje van Beatrix. Zo gaat in de Alblasserwaard de versie dat het mandje niet in Dordrecht is aangespoeld, maar in de buurt van Alblasserdam. Op die manier zou ook het plaatsje Kinderdijk aan zijn naam gekomen zijn. Op één van de gevels van de oudere panden in Kinderdijk is ook het mandje te zien met het katje erbij. Maar het verhaal uit Kinderdijk kan niet waar zijn, hebben onderzoekers inmiddels uitgezocht. Ze hebben ontdekt dat al voor de Sint Elisabethsvloed op die plek een plaats ligt met de naam Kinderdijk. Gevelversiering Huis te Kinderdijk (foto: Ruben Koman op Wikipedia) Maar dat wil niet zeggen dat het Dordtse verhaal dan automatisch wel waar is. Naast Dordrecht komen soortgelijke verhalen voor op tal van andere plekken, als Sneek, Cadzand en Utrecht. Streekverhalen In een documentaire van RTV Dordrecht over de Sint Elisabethsvloed spreekt onderzoeker Ruben Koman zich uit over het verhaal. “Het is een zogeheten Wandersage, een verhaal dat we op meerdere plekken tegenkomen”, aldus de geboren Dordtenaar. “En elke keer nemen mensen uit die streek waar het verhaal opduikt dingen uit hun omgeving op in het verhaal.” “In Utrecht kennen ze het verhaal ook”, gaat Koman verder. “Alleen die versie speelt rond de Allerheiligenvloed in de twaalfde eeuw (1170, DD). En aangezien de Sint Elisabethsvloed een paar eeuwen later plaatsvindt is het maar de vraag of het verhaal hier in Dordrecht wel echt gebeurd is.” Wat er dan wel waar is van het verhaal zal waarschijnlijk altijd een mysterie blijven. Hoe zou rampenzender RTV Rijnmond verslag doen als de Sint Elisabethsvloed vandaag zou plaatsvinden? Luister naar een hoorspel dat is gemaakt met medewerking van Theatergroep Zoet! onder leiding van Marloes Pet: