De naam Catharina Mulder zegt maar weinig mensen iets. Maar onder haar bijnaam Kaat Mossel leeft de Rotterdamse vrouw voort in liederen en namen van boten en restaurants. Ze staat bekend als spreekwoordelijke helleveeg. Maar is dat ook terecht? Kaat Mossel (afbeelding: Wikipedia) Kaatje Mulder ziet op 25 maart 1723 het levenslicht in de Doelstraat in Rotterdam. Ze trouwt op haar 22ste met Pieter van Wijngaarden. Hij overlijdt in 1764 en laat Kaat achter met 5 minderjarige kinderen. Een jaar later hertrouwt ze met zakkendrager Leendert de Lange. Met hem krijgt ze nog een dochter. Mosselkeurvrouw Catharina woont in de arme volksbuurt het Achterklooster en werkt daar als mosselcontroleur. Mensen noemen haar daarom Kaat Mossel. Kaat keurt de kwaliteit van de mosselen die aanmeren in de Oude Haven en houdt toezicht op de mosselventsters die ook vaak in het Achterklooster wonen. Zelf verkoopt ze ook mosselen aan allerlei klanten in Rotterdam. Orangisten en patriotten Net zoals zoveel mensen in de volksbuurten van Rotterdam, is Kaat Mossel een orangist, een fervent aanhanger van stadhouder Willem V. Het gaat op dat moment economisch niet goed in de Nederlanden. Dat wordt vooral goed gevoeld in de armere buurten van de steden. De bewoners daarvan zien de oranjes als de redder van het land. Hadden ze ons land niet ook verlost van de Spaanse overheersing? Patriotten, bestaande uit de meer gegoede Nederlanders, vinden dat Willem V juist de oorzaak is van alle ellende. De oranjes zijn officieel stadhouder, maar gedragen zich steeds vaker als alleenheerser. Patriotten zien dat met lede ogen aan. Zij vinden dat niet de adel, maar de burgerij het land zou moeten besturen. Willem V (afbeelding: Mauritshuis) Feestje Kaat Mossel steekt haar sympathie voor Willem V niet onder stoelen of banken. Ze versiert haar mosselkar met oranje linten. En ze viert ieder jaar uitbundig de verjaardag van de stadhouder, net als de rest van de Oranjeaanhang in het Achterklooster. Als bewoners niet willen meedoen aan de feesten, dan riskeren ze een pak rammel. Op 8 maart 1783 loopt het feestgedruis uit de hand. Meerdere mensen krijgen klappen omdat ze niet genoeg oranje linten en sjerpen dragen op hun hoed of jas. Ook dwingen Kaat en haar medestanders mensen om hen drinkgeld te geven. Dat is voor sommige patriotten reden om zich te bewapenen. Binnen enkele maanden tuigen ze, met toestemming van het stadsbestuur, een speciale schutterscompagnie op onder leiding van de patriot Jan Jacob Elsevier. 1784 Een jaar later, als Willem V 36 jaar wordt, herhalen de ongeregeldheden zich. Niet op de verjaardag zelf overigens. Maar in de weken erna neemt de onrust toe. Orangisten provoceren de patriottistische militie als die door het Achterklooster trekt, waarna de patriotten toestemming vragen om geweld met geweld te keren. Ze voelen zich bedreigd door ‘oproerig kabaal’, een ‘muitzieke menigte’, het ‘dulle grauw’, ‘woest canaille’ of ‘wild gepeupel’. De officiële goedkeuring om met scherp te schieten volgt vrijwel per omgaande. Op 3 april zijn er weer rellen en opent de compagnie het vuur. Zeven mensen raken gewond, van wie er vier overlijden. Arrestatie De Staten van Holland onderzoeken de rellen. En dan komt al snel Kaat Mossel in beeld als een van de aanstichters. Ze zou bij alle confrontaties voorop hebben gelopen. De autoriteiten gooien haar in de kerker en verhoren haar maar liefst 24 keer. En uit de verhoren komt van alles naar voren over de rol van Kaat Mossel in het Achterklooster in Rotterdam. Maar of het klopt? Roddels Kaat Mossel zou door haar connecties als mosselcontroleur en –verkoopster contact hebben met Oranjegezinde bestuurders. Ze zou uit kringen rond de stadhouder een zak met 800 gulden hebben gekregen om het oranjevuur in Rotterdam op te stoken. Mossel ontkent dat. Ze geeft wel toe dat ze drinkgeld heeft afgetroggeld van enkele mensen, maar dat is volgens haar gebruikelijk tijdens feesten in de volksbuurten. Viswijf Het proces tegen Kaat Mossel duurt lang. Al die tijd zit ze in de kerker en ondertussen draait de geruchtenmachine op volle toeren. In pamfletten en spotprenten groeit de mosselcontroleur uit tot een helleveeg, een viswijf dat zich voor het karretje van de orangisten had laten spannen. Ze wordt de ‘stadhouderes’ van het gepeupel genoemd en een ‘schandvlek van het vrouwenschoon’. Kaat Mossel krijgt in de publiciteit steeds meer kwaadaardige trekjes. Zo staat in een patriottistisch gedicht: Stadhouderes van ’t Graauw, ’t vermaak van laffe Grooten, Het blinde werktuig van hun snood-baatzuchtig doel! De lust van ’t Hof! – De schrik der beste Stadgenooten! Een helleveeg, geneigd tot onrust en gewoel. Kaet Mossel, zo berucht in dees beroerde dagen, Die op der braven naam den vuilsten laster braakt, En voor ’t Oranje-Huis gelyk een ‘Bulhond waakt, Pronkt hier, met de oproerleus, by haren Mosselwagen. Eis Op 3 september komt aanklager Paulus Gevers met zijn strafeis tegen Kaat Mossel. Ze moet gegeseld worden, gebrandmerkt en tien jaar worden opgesloten in het tuchthuis. En als ze vrijkomt moet ze voor de rest van haar leven worden verbannen uit Rotterdam. Tenminste, dat eist Gevers. Haar advocaat, Willem Bilderdijk, doet een beroep op het Hof van Holland in Den Haag. Dat gaat zich over de zaak buigen. Machtswisseling Kaat Mossel wordt onder militaire begeleiding overgebracht naar de Voorpoort in Den Haag waar ze twee jaar vast zit. Ondertussen gist en broeit het in Nederland. De spanning loopt zo hoog op dat stadhouder Willem V in november 1786 de wijk neemt naar Nijmegen. Hij keert pas terug naar Den Haag als op 20 september 1787 zijn machtige zwager, Frederik Willem II van Pruisen, hem te hulp schiet. Vrijspraak De patriotten worden verdreven. Als orangist krijgt Kaat Mossel direct gratie, maar ze bedankt daarvoor, omdat ze vindt dat ze niets heeft gedaan. Op 5 oktober verschijnt Kaat Mossel gewoon voor het Hof en ze wordt op alle punten vrijgesproken. Ze krijgt een schadevergoeding van 3642 gulden en 15 stuivers. Rotterdam Nieuwe Markt met het beeld van de Maagd van Holland (foto: Rene1971) Afloop Over hoe het verder is gegaan met Catharina Mulder is niet veel bekend. Aan de mosselverkoopster zijn in de loop van de geschiedenis enkele toneelstukken gewijd die in de leemte voorzien. Kaat zou onder groot gejuich zijn teruggekeerd in het Achterklooster in Rotterdam. Ze heeft in ieder geval haar oude werk weer opgepakt. Zodra in 1795 de patriotten aan de macht komen, wordt ze ontslagen. Ze overlijdt drie jaar later en wordt begraven op het ,,Kerkhof der Armen”. Kaat Mossel is geen helleveeg geweest, maar ze is ook geen heldin. Ze is een echte volksvrouw, recht voor z’n raap en is onverzettelijk. Ze heeft vast gezeten voor haar overtuiging en is daardoor een icoon van de vrijheid geworden en een symbool van de Nederlandse band met Oranje. Op de Gedempte Botersloot staat sinds 1874 een monument ter herinnering aan de inname van Den Briel in 1574 met een vrouwfiguur, de Maagd van Holland. Veel Rotterdammers menen daarin Kaat Mossel te herkennen.