Fietsweddenschap leidt tot een wereldrecord

Hoe de weddenschap van ‘Pim’ Kiderlen uit Delfshaven nu precies is ontstaan is onduidelijk. Ook is niet precies bekend wie er bij betrokken zijn. Wel is duidelijk dat de fietstocht van Kiderlen van Delft naar Leeuwarden in 1885 landelijk nieuws is. En dat het een wereldrecord oplevert.

De fiets staat in Nederland aan het einde van de negentiende eeuw nog in de kinderschoenen. Slechts één op de vijftig huishoudens beschikt over een fiets. Die fietsen zien er heel anders uit dan tegenwoordig. Het meest gebruikelijke model is de Hooge Bi, een fiets met heel groot voorwiel en een heel klein achterwiel.

In die tijd is er een zeventienjarige jongen die heel hard op zo’n fiets kan rijden. Tegenwoordig zou je hem een wielrenner noemen, maar aan het einde van de negentiende eeuw heet dat nog een vélocipèdeur, naar het Franse woord vélo (=fiets).

Die zeventienjarige jongen is Emiel Kiderlen, bijgenaamd Pim, uit Delfshaven. Hij wint de ene na de andere wedstrijd, ook in het buitenland, en is anno 1885 een bekende Nederlander. Een van zijn wapenfeiten is een grote baanwedstrijd in Nijmegen, die hij wint. Kiderlen is ervan overtuigd dat zijn fiets het beste en snelste vervoersmiddel is dat er dan bestaat. Hij rijdt zelfs tegen een trein (Schiedam-Delfshaven), wat eindigt in een gelijkspel.

Jules Verne
Wat er daarna gebeurt heeft wat weg van ‘Rond de Wereld in 80 dagen’ van Jules Verne. Kiderlen raakt aan de praat over zijn passie. Hij beweert dat hij de afstand tussen Delft en Leeuwarden binnen 24 uur kan afleggen. Sommige omstanders moeten waarschijnlijk lachen. Met ieder ander vervoersmiddel duurt diezelfde reis zeker 31 uur. En zo is weddenschap een feit.

Binnen een paar dagen hebben de kranten het verhaal opgepikt:

“De welbekende wielrijder De Heer E. Kiderlen, te Delfshaven, heeft volgens de Nieuwe Rotterdamsche Courant, eene weddenschap aangegaan, om den 21 dezer maand, des avonds te 9 uren, per rijwiel te vertrekken van Delft naar Leeuwarden, waar hij den volgenden avond te 5 uren zal moeten zijn aangekomen.”
(Het Nieuws van de Dag, 16-11-1885)

Duivel
Het plan klinkt veel eenvoudiger dan het is. Een fietstocht is dan nog gevaarlijk. De wegen zijn slecht en er bestaan nog struikrovers. En er zijn dorpelingen die de fiets zien als een instrument van de duivel. Zij weigeren fietsers doorgang. Kortom, het is niet een trip die je zomaar even maakt.

Plan
Kiderlen pakt er de kaart bij. Hoe in Leeuwarden te komen? Hij besluit vanuit zijn woonplaats Delfshaven te vertrekken en niet vanuit Delft. Ook gaat hij ’s avonds weg. Dat betekent dat er iemand mee moet rijden, omdat de nachtelijke uren onveilig zijn. Kiderlen komt uiteindelijk tot de volgende route.

“De welbekende wielrijder, de Heer E. Kiderlen, te Delfshaven, die, gelijk reeds is medegedeeld, heeft aangenomen zaterdag a.s. des avons te 9 uren per rijwiel uit Rotterdam te vertrekken naar Leeuwarden, waar hij den volgenden avond te 5 uren zal moeten aangekomen zijn, zal op dien tocht de volgende plaatsen aandoen: Gouda, Utrecht, Amersfoort, Milligen, Apeldoorn, Hattem, Zwolle, Meppel, Steenwijk en Heerenveen.” (Het Nieuws van de Dag, 23-11-1885)

De definitieve vertrektijd wordt vastgesteld op zaterdag 22 november 1885 om acht uur ’s avonds.

Reisschema Kiderlen (Leeuwarder Courant)

Op weg
Kiderlen gaat van start met een ‘ploertendoder’ op zak. Die moet hem beschermen tegen struikrovers. Hij rijdt op zijn Light Roadster, een fiets met een voorwiel van 137 cm. doorsnede. Volgens het Dagblad van het Noorden is het een kruising tussen een race- en een toerfiets. De fiets, met rubberen banden, heeft ook nog een cyclometer, een soort kilometerteller.

De eerste kilometers gaan prima. Binnen een uur is Kiderlen in Gouda. Anderhalf uur later in Montfoort. Daar rust hij even uit. Weer een uur later komt hij aan in Utrecht.

Struikrovers
Vanaf Utrecht moet hij alleen verder. De meerijder die hem zou vergezellen, blijkt het tempo van Kiderlen niet te kunnen bijbenen. Prompt komt Kiderlen bij Voorthuizen een paar struikrovers tegen. Die hebben een touw over de weg gespannen. Het gaat nét goed, schrijft de krant.

Vanaf Amersfoort wordt het parcours pas echt lastig:

“De met een laag zand bedekte weg van Amersfoort naar Apeldoorn, met zijne hoogten en laagten was vooral moeilijk te berijden. Ook de noordoosten-wind en later de dikke mist bemoeilijkten de reis zeer.” (Het nieuws van de Dag, 24-11-1885)

Omrijden
Dan moet Kiderlen de IJssel oversteken, ergens in de buurt van Zwolle. Maar dat is niet zo makkelijk. De gemeente Oldebroek is namelijk verboden terrein voor fietsen. De Leeuwarder Courant spreekt er schande van: “Waar zoals men weet, eene dwaze verordering het rijden met vélocipèdes verbiedt.”

Kiderlen moet omfietsen naar een veerpont. Dat betekent extra kilometers en extra minuten. Het kost hem uiteindelijk tweeëneenhalf uur. Hij heeft inmiddels wel weer gezelschap.

Na Zwolle is het één rechte lijn richting Leeuwarden. Echt oponthoud is er de laatste honderd kilometer niet meer.

Aankomst
Als Kiderlen Leeuwarden binnenrijdt staan er duizenden mensen langs de kant van de weg. Het is dan half zeven. Dat is later dan de vijf uur ’s middags die hij nog aan de krant had beloofd, maar Kiderlen blijft wel ruim binnen de 24 uur.

“Bij de aankomst te Leeuwarden zag de Heer Kiderlen er opgeruimd uit en scheen hij blijkbaar niet zeer vermoeid. De reis was, naar hij mededeelde, hem zeer meegevallen; en hij zou zeker twee uren vrouwen zijn aangekomen, indien hij niet door verschillende omstandigheden butien zijne schuld hier en daar was opgehouden geworden.” (Leeuwarder Courant, 24-11-1885)

De tiener uit Delfshaven vertelt dat hij best nog sneller had kunnen rijden en dat hij buiten zijn schuld vertraging had opgelopen. Het gerucht gaat in Leeuwarden dat Kiderlen een grote som geld heeft gewonnen met zijn prestatie, maar dat is niet waar, zegt de voorzitter van de Algemeene Nederlandsche Wielrijdersbond (ANWB). Hij gaat wel naar huis met een klein geldbedrag.

Record
Kiderlen rijdt in totaal 261,5 kilometer in 17 uur en 26 minuten (het oponthoud is van de reistijd afgetrokken). Dat komt neer op een gemiddelde snelheid van bijna 15 kilometer per uur. Dat is ongekend in die tijd. Kiderlen vestigt zelfs een wereldrecord.

Hoe is het verder gegaan met Kiderlen? Hij wordt een jaar later Engels kampioen, een titel die ongeveer gelijkstaat met het wereldkampioenschap. Twee jaar later, als Kiderlen 20 is, komt hij tijdens het fietsen in botsing met een rijtuig. Hij loopt een knieblessure op, waar hij nooit meer van herstelt. Daarmee komt de eerste serieuze Nederlandse wielercarrière al na drie jaar ten einde.

Rob Noordhoek (Museum Rotterdam) over de weddenschap van Kiderlen

Het bovenstaande verhaal is mede mogelijk gemaakt door de Koninklijke Bibliotheek. De geraadpleegde kranten staan op de website www.delpher.nl